بیماری رفلاکس چیست؟

غذایی که می خوریم از طریق لوله ای به نام مری وارد معده می شود. هضم غذا در معده توسط اسید و شیره معده آغاز می گردد. دیواره معده به دلیل تماس مداوم با اسید و شیره معده، در مقابل اثرات مخرب آنها مقاوم شده است و بالعکس، دیواره مری به دلیل این که به طور معمول، در معرض تماس با اسید و شیره معده نیست، دفاع مناسبی هم در برابر این عوامل ندارد. در حالت طبیعی، دریچه ای به نام دریچه مری، بین مری و معده قرار دارد که اجازه می دهد غذا از مری وارد معده شود. ولی از بازگشت غذا و شیره معده به مری جلوگیری می کند.

 اگر دریچه مری وظیفه خود را به درستی انجام ندهد، یعنی به خوبی بسته نشود، یا بی موقع باز شود، اسید و شیره معده به داخل مری بر می گردند. همان طور که ذکر شد، دیوار مری در برابر اسید و شیره معده آسیب پذیر است؛ بنابراین در شرایطی که دریچه مری کار خود را به درستی انجام ندهد، بازگشت اسید و شیره معده به داخل مری باعث آزردگی مری می شود. به بازگشت غیرعادی اسیده و شیره معده به داخل مری و آزرده شدن مری در اثر تماس با این عوامل، بیماری رفلاکس معده به مری یا اصطلاحا رفلاکس گفته می شود.

علائم رفلاکس کدامند؟

1- ترش کردن: احساس بازگشت مایع تلخ یا ترش از معده به دهان

2-سوزش زیر جناغ سینه

3-سایر علائم: درد در زیر جناغ سینه، گیر کردن غذا ، حالت تهوع (بخصوص هنگام صبح)، باد گلو و آروغ زدنهای مکرر، جمع شدن بیش از حد بزاق در دهان و سرفه های مکرر بدون علت،  تلخ شدن دهان، و برگشت آب و مواد غذایی از معده به دهان،

باید توجه داشت اگرچه علائم مهم رفلاکس، ترش کردن و سوزش زیر جناغ سینه است، اما بسیاری از بیماران مبتلا به رفلاکس، این علائم را ندارند و فقط از سایر علائم ذکر شده شکایت می کنند.

بیماری رفلاکس باعث چه مشکلاتی می شود؟

رفلاکس اصولا بیماری آزاردهنده ای است. علائم رفلاکس فرد مبتلا را آزار می دهند و می توانند در فعالیتها و کارهای روزانه اختلال ایجاد کنند. همچنین برخی علائم رفلاکس با بیماری های دیگر اشتباه می شوند. مثلا درد قفسه سینه ناشی از رفلاکس با  بیماری های دیگر اشتباه می شود. در چنین مواردی، باید بیماری خطرناکتر (در این مورد بیماری عروق قلب) به دقت بررسی شود و از نبودن مشکل قلبی اطمینان حاصل شده و سپس به رفلاکس پرداخته شود. زیرا همان طور که گفته شد بیماری رفلاکس، بیماری عمدتا آزاردهنده ای است نه خطرناک.

از سایر عوارض رفلاکس بروز خراشیدگی و زخم در ناحیه مری است . با تشخیص بموقع و درمان مناسب رفلاکس براحتی می توان این عوارض را کنترل کرد.

چرا رفلاکس ایجاد می شود؟

علت ایجاد رفلاکس هنوز به درستی مشخص نشده است. اما بخوبی می دانیم که برخی عوامل باعث بروز و تشدید رفلاکس می شوند. مهمترین این عوامل عبارتند از :

پرخوری

سریع غذا خوردن و کامل نجویدن غذا یا غذا خوردن با استرس و نگرانی

مصرف غذاهای بسیار چرب، تند و شور

مصرف ادویه و فلفل زیاد

مصرف سیب زمینی سرخ شده

مصرف غذاهای حاوی ادویه سیر و پیاز، نگهدارنده ها نظیر سوسیس و کالباس و آنچه که به فست فود معروف هستند (ساندویچ و پیتزا)

مصرف انواع سس های چرب و پرنمک (بخصوص سس قرمز)

مصرف مرکبات ترش (پرتقال و نارنگی ترش)

مصرف کافئین زیاد (شکلات، قهوه، نسکافه)

مصرف زیاد چای، بخصوص اگر پررنگ بوده و تازه دم نباشد

مصرف نان هایی که خمیر آنها بخوبی نمی پزد مثل نان باگت، نان سفید و نان بربری

چاقی و افزایش وزن

دراز کشیدن در فاصله کوتاه پس از صرف غذا

سیگار کشیدن و مصرف دخانیات

مصرف الکل و نوشابه های گاز دار

استرس، فشار روانی و عصبی

پوشیدن لباسهای تنگ

چگونه می توان  از بروز علائم رفلاکس جلوگیری کرد؟

پرهیز از مواردی که در بالا ذکر شده است می تواند به بهبود علائم رفلاکس و پیشگیری از بروز آن کمک کند؛ بنابراین خوردن غذا به اندازه، پرهیز از پرخوری، کاهش مصرف فست فود، نوشابه های گاز دار، سس های آماده بخصوص سس قرمز و غذاهای سنگین و بسیار پرچرب، کم کردن نوشیدن چای ، ترک مصرف سیگار و قلیان، کاهش وزن، داشتن برنامه منظم ورزشی  ( حداقل روزانه 30 دقیقه پیاده روی ) در کاهش علائم یا پیشگیری از رفلاکس موثر هستند.

همچنین کنترل استرس و تعدیل فشارهای روانی، در کنترل رفلاکس بسیار موثر است. ممکن است آدامس جویدن نیز در بهبود علائم در برخی افراد موثر باشد.

روش مناسب در برخورد با رفلاکس چیست؟

همان طور که ذکر شد، رعایت برخی توصیه های تغذیه ای ، روش زندگی مناسب و کاهش استرس می توانند رفلاکس را کنترل کنند. اگر با این روش ها در مدت کوتاه، علائم ، بهبود چشمگیر نیابند، بهتر است به پزشک مراجعه شود. پزشک معالج با توجه به علائم و انجام معاینات لازم، بررسی های مناسب را انجام خواهد داد و درمان را شروع خواهد کرد. بر اساس مطالعات انجام شده در کشور ما، حدود یک پنجم افراد مبتلا به رفلاکس همزمان  زخمهای معده یا اثنی عشر  و حدود نیمی از افراد مبتلا به رفلاکس، روده تحریک پذیر نیز دارند. بنابراین بررسی و تشخیص و درمان مناسب بیماری ها همزمان از اهمیت بسزایی برخوردار است. همان طور که اشاره شد، استرس و فشارهای روانی از عوامل مهم تشدید و بروز رفلاکس هستند.

توجه کافی به این مطلب و در صورت لزوم برخورداری از کمک مشاوران و روانپزشکان می تواند بسیار کمک کننده باشند. بیماری های کمیابی هم هستند که می توانند با علائم رفلاکس خود را نشان دهند. پزشک شما می تواند در مواقع لزوم به بررسی و تشخیص این موارد نیز بپردازد.

درمان رفلاکس چگونه است و چه مدت طول می کشد؟

خوشبختانه امروز داروهای بسیار موثری برای درمان رفلاکس وجود دارد. مهمترین داروهایی که به این منظور به کار می روند داروی امپرازول و هم خانواده هایش نظیر پانتوپرازول، رابیپراول، و لانسوپرازول هسند. علاوه بر اینها داروهایی نظیر رانیتیدین، و فاموتیدین نیز می توانند در برخی موارد موثر باشند. پزشک معالج، درمان را شروع می کند و بر حسب نیاز آن را ادامه خواهد داد.

در بیش از نیمی از موارد فرد مبتلا به رفلاکس نیازمند درمان درازمدت (سالها) با داروست. داروهایی نظیر امپرازول را می توان برای مدت طولانی حتی سالها استفاده کرد.

اگرچه عوارض معدودی با این داروها گزارش شده است اما در مجموع، کنترل علائم رفلاکس در درازمدت، با این دسته داروها، بسیار موفقیت آمیز و مطمئن است.

آیا عمل جراحی برای درمان رفلاکس کمک کننده است؟

در بیمارانی که به خوبی به درمان یا دارو جواب می دهند، و علائم ایشان کنترل می شود اما با کم کردن یا قطع دارو، علائم بر می گردد، امکان انجام اعمال جراحی ضد رفلاکس وجود دارد. اما عمل جراحی برای افرادی که پاسخ مناسبی به درمان دارویی نداده اند مناسب نیست.

امروزه این اعمال جراحی، به روش لاپاراسکوپیک انجام می شود. انجام عمل جراحی می تواند عوارضی داشته باشد که معمولا کوتاه مدت و گذرا هستند. در مورد میزان موفقیت عمل و نتایج درازمدت آن به طور خلاصه، می توان گفت که حدود 75 درصد افرادی که عمل آنها موفقیت آمیز بوده باشد، پس از ده سال، نیز مشکلی نخواهند داشت. اما در حدود 20 تا 30 درصد افراد ممکن است پس از عمل نیز مجددا نیاز به مصرف دارو داشته باشند.

ضروری است قبل از تصمیم به عمل جراحی با پزشک متخصص گوارش مشورت شود.

منبع: ddri